Huwebes, Abril 12, 2012

House Bill No. 162 “The Multi-Lingual Education and Literacy Act of 2010.”

House Bill No. 162
“The Multi-Lingual Education and Literacy Act of 2010.”
Representative Magtanggol T. Gunigundo I

Sinasabi ni Kinatawan Magtanggol T. Gunigundo:

          H.B. 162: Panukalang Batas na magpapataas sa kalidad ng edukasyon sa pamamagitan ng Mother Tongue Based Multi-Lingual Education (MTB-MLE). Sa MTB-MLE, gagamitin ng mga guro ang unang wika ng bata sa pagtuturo sa mga paaralan sa buong Pilipinas. Ayon sa mga pagsasaliksik ng mga dalubhasa sa Linguistics, ang unang wika ng bata ang pinakamabisang wikang pangturo dahil madaling nauunawaan ng mga bata ang aralin sa klase. Ito rin ang sinasabi ng UNESCO. Ito rin ay bahagi ng education agenda ng Aquino Administration.

Ang pagtalakay sa isang panukalang batas, batas at mga kautusan ay maituturing na isang kritikal na gawain, ito ay dahil sa ilang kadahilanan, unang kadahilanan ay ang pagpasok ng ideolohiyang na may nakapaloob ritong legalidad at higit sa lahat ang kapasidad ng kaalamang tinataglay ng pagtatalakay sa usaping ito. Sadyang napakalaki at napakaraming kinakaharap na suliranin ng Pilipinas sa usapin sa senaryo ng ekonomiya, sa usapin ng kapayapaan, pangseguridad, sa usapin ng paggawa (employment), sa karapatang pantao at gayundin sa usapin ng edukasyon at literasiya ng bansa (Pilipinas). Kung pakasusuriin, napakalawak ng suliranin sa usapin ng edukasyon lalo na sa kasalukuyan, ang sinasabing “nagdarahop” na antas ng pagkatuto, ngunit ang malaking tanong, saan nga ba nag-uugat ang suliraning ito, may mga naging pag-aaral na iginigiit na kakulangan sa mga gamit sa eskuwela gaya ng mga libro, upuan, silid at maging sa kakulangan ng silid (classroom) na maituturing na napakabasiko. May mga naging pag-aaral rin naman na igigiit ang dahilang batay kalagayang pang-ekonomiya ng  mga magulang ng isang bata, sinasabi na hindi nagagawang pumasok ng isang mag-aaral sa paaralan dahil sa kahirapan, walang pambaon (allowance), walang pamasahe at walang maging panggastos sa mga kinakailangan sa loob ng paaralan, bagamat libre ang edukasyon kono.

Sa kasalukuyan, may isa pang rason kung bakit bumababa ang antas ng litersiya sa bansa, sa bahagi ng edukasyon, ito ay dahil sa kahirapan at pagakakaiba ng tinatawag na “medium of instruction”, lumalabas madalas na nag-uugat ang iliterasiya ng mga bata o ng isang mag-aaral ay dahil sa hirap at hindi wastong “medium of instruction” lalo na sa basic education partikular sa elementaryang antas.
Sa mga pag-aaral at pananaliksik lumalabas na mas higit na nadadalian ang mga mag-aaral daan sa pagkatuto, particular na ang mga nagsisimula pa lamang na mag-aaral kung ang gagamiting wika sa pagtuturo ay ang wikang kanilang kinagisnan sapagkat ma madali nilang mauunawaan o maiinitindihan ang mahihirap na bagay at kung sisipatin ay mas mapapadali ang paraan ng pagkatuto dahil maituturo mo sa mas magaang paraan ang mga bagong ideya sa pamamagitan ng wikang kanilang kinagisnan na mas madaling paraan para sa kanilang pagkatuto taliwas sa ipinapatupad sa kasalukuyan na paggamit ng dalwang pangalawang wika particular ang Wikang Filipino at Wikang Ingles na pawing mga wikang hindi na galamay ng isang bata o isang mag-aaral.

Kung ang wika sa tahanan ang gamit sa pagtuturo ay mas magiging bukas pa ang mga mag-aaral hindi lamang sa aspektong intelektuwal king hind imaging sa iba ppang mga aspeto ng kaniyang buhay lalo na sa bahaging emosyonal na bahagi rin naming ng pagkatuto.

Sa kasalukyan, hindi naman ipinagbabawal ang pagtuturo ng Filipino at Ingles na pawang parehong pangalawang wika o iyong tinatawag na second language kung hindi ituturo ang unang wika o ‘yong mother tongue language sapaklat naitataguyod nito ang mga basikong nalalaman ng bata/ mag-aaral sa kaniyang unang wika, hindi na mahirap upang matutunan at maunawaan niya ang iba pang wika at iba pang mga kaalaman gamit o instrument ang iba pang mga wika.

Sa ganitong aspeto, nangingibabaw sa mga nagging pananaliksik ng iba’t ibang institusyon at idinidikta na rin ng United Nation Educational, Scientific and Cultural Organization o UNESCO na mas higit na nauunawaan ng isang mag-aaral ang kaniyang inaaral na paksa kung ang ginagamit sa kaniyang wika sa anumang paksa ay ang kaniyang wika. Sa ganitong punto, nakuha ng House Bill 162 o ang The Multilingual Education ang Literacy Program ng buong pangkat sa pag-aakala at pagtataya na nakatutulong at nakapag-aambag nga ito tungo sa pagpapataas ng literasiya ng mga bata at/o mag-aaral sa bansa.

Ang edukasyon ay ang pangunahing problema ng sangkatauhan. Kung mabigyan natin ng wastong anyo ng edukasyon at pagtuturo ang kahit isang henerasyon, matitiyak natin na ang lahat na mga darating na henerasyon ay mapalalaking maayos at mamumuhay sa sukdulan. Ito ay dahil sa ang bawat henerasyon na makatatanggap ng wastong paraan ng edukasyon na  maaaring magkaroon ng sapat na kakayahang palakihin ang mga susunod pang henerasyon.Nakatutuwa na napakalaki ng pananaw natin sa Edukasyon dahil naniniwala tayo na ito ang magiging sandigan natin upang makapamuhay ng matiwasay at upang paunlarin ang ating sarili ngunit nakalulungkot isipin din na ang edukasyon, tayo mismo ang gumagawa ng paraan para hindi natin maunawaan ng mabuti. Masakit isipin na ang Wika ang nagpapahirap sa atin na maunawaan ang mga dapat ay itinuturo sa atin sa Wikang nauunawaan natin Ito ang mga pahayag na nadinig naming kay Prop. Nolasco ng amin siyang kapanayamin sa lagay ng edukasyon dito sa Pilipinas , sinabi niya na dapat ituro sa mga bata ang mga bagay na naiintindihan nila gamit ang kanilang mother tougue o ang L1 na wika na ginagamit nila sa komunidad na kinabibilangan nila. Sinabi niya na ang L1 ay sa wikang alam natin, nauunawaan natin at gusto nating matutunan ,iyan ang mga bagay na pagpapakahulugan niya sa L1. Binatikos din niya ang maling paraan ng pagtuturo gamit  ang Bilinggual Education ang pagtuturo ng Filipino at ingles sa unang taon kaya nahihirapan sila sa pagkatuto na dapat itinuturo sa kanilang mother tougue isa pa ang mga aklat sa mga asignatura tulad ng math at science ngunit nasusulat sa sa ingles na lahat tayo alam natin na itinuturo sa Filipino kaya nawawalan ng silbi ang mga textbook na ito. Isa pa sa mga binatikos niya ang maling curriculum ng CHED na lalong nagpapahirap sa mga bata na matutunan ang mga asignatura. Matapos naming makapanayam si Prop. Nolasco ay nalaman naming na lahat pala tayo ay alam ang nangyayari sa sistema ng edukasyon ngunit wala lang tayong ginagawa dahil walang  din mga batas sa paggamit ng sarili natin wika ang Wikang Filipino.


HOUSE BILL No. 162 GUNIGUNDO MULTILINGUAL EDUCATION BILL
sa pagsusuri nina Cabales, Coniconde, Gaba, Valencia, at Trogo

Ninais ng mga mananaliksik ang hinggil sa House Bill No. 162 na pinanukala ni Kinatawan Magtanggol Gunigundo ng lungsod ng Valenzuela, subalit dulot ng ilang kadahilanan at marahil ay kawalan o kakapusan ng panahon na maaaring ipagkaloob sa mga tagapagpanayam, malugod niyang pinagtungo ang mga mananaliksik sa tanggapan ng isa sa mga kasapi ng kaniyang research team na si Dr. Ricardo Nolasco sa Unibersidad ng Pilipinas. Magandang bagay sapagkat malugod din naman niya kaming tinanggap nito.
“… ang House Bill No. 162 ay ang Multilingual Education Bill na naglalayon na paggamit ng mga katutubong wika o iyong tinatatawag na mother tongue language bilang gamit sa pagtuturo sa basic education…”
Sa maikiling panahon ng pakikipanayam sa Dr. Nolasco ng mga mananaliksik, masasabing mas lalao pang nakit nakita o mas lalong lumutang ang kahalagayahan ng ideya ng pagtuturo gamit ang unang wika ng isang mag-aaral sapagkat kung isasagawa ang paghahambing sa kasalukuyang sistema ng edukasyon, masasabing malaki ang kibahan nito, maganda ang maaaring ibunga nito, taliwas sa kasalukuyan at maaaring ito ang maging daan tungo sa mas maganda at mataas na antas ng literasiya sa bansa.
Batay sa mga naunang sinagawang pananaliksik at eksperementasyon, mas higit na natututo at mas higit na nauunawaan ng mga bata ang kanilang leksiyon sa loob ng paaralan kung ginagamit na wika sa pagpapaliwanag at pagpapaunawa ng leksiyon ay iyong tinatawag na mother tongue language o iyong first language (L1). Kung babalikan at sisipatin ang kasalukuyang sistema ng edukasyon, ang wikang ginagamit sa pagtuturo ng karamihan o mayoryang bilang ng mga tagapagturo ay ginagamit ang dalawang pangalwang wika o iyong second language (L2) partikular ang Wikang Filipino at Wikang Ingles.
Pinuri ni Dr. Nolasco ang kasalukuyang umiiral na bilingual policy sa mga paaralan at mga pamantasan na itinataguyod ang pagtuturo, ang metodolohiya ng pagtuturo gamit ang dalawang wika- Wikang Filipino at Wikang Ingles subalit may halong tono ng pang-uyam.
Nakatutuwang bahagi rin ay nang ipanagduldulan niya (Dr. Nolasco) ang hinggil sa umano ay pagpapanggap na ang Wikang Filipino at ang diyalektong Tagalog ay magkaiba at pareho kahit sinasabing magkawangis lamang ang dalawang wika.
“… talagang second language ‘yong Filipino or ‘yong Tagalog, Tagalog at saka Filipino, they belong to the same language, huwag kayong magpapaniwala diyan sa nagsasabi na iba ‘yong Tagalog at Filipino…”
Binigyang katuturan rin ni Dr. Ricardo Nolasco na napakahalaga ng medium of instruction o iyong tinatawag na MOI.
“… ito ‘yong susi para magkaroon ng pagkakaunawaan sa classroom kaya hindi nagkakaroon ng pagkakaintindihan at nagiging sagabal ‘yong medium of instruction sa pagtuturo sa pagkatuto at a… ang isa sa pangunahing dahilan kung bakit hindi nagagaga ng mga bata ‘yong kaalaman sa siyensiya, matematika, sa agham panlipunan ay dahil sa usapin a pangwika…”
Napakalaki ng naitutulong sa mga estudyante o mag-aaral kung ang ginagamit na wika sa pagtuturo ay iyong wika nila sa tahanan dahil mas nakatutulong ito sa kanila upang makakuha ng matataas na marka sapagkat nauunawaan talaga nila ang kanilang ginagawa at kanilang mga leksiyon o paksa na inaaral.
“… ayon sa DepEd Department Order No. 74, ito (mother language) ‘yon ang magiging medium ng pagtuturo mula sa pre-school hanggang at least Grade Three…”
Sa pamamagitan nito (order) ay hindi na kinakailangang mag-adjust ng mga mag-aaral sa isang wika na hindi naman nila lubusang kilala at masaklap ay hindi nila nauunawaan. Bilang tugon sa sinasabi na isa dahilan kung bakit hindi maaaring ituro o gamitin ang wikang katutubo ay dahil sa nakalimbag ang mga batayang libro sa dalawang wika na nabanggit, ngunit pinabulaanan ito ni Dr. Nolasco, aniya hindi naman kinakailangan ang mga textboo o iyong batayang libro, sapagkat karaniwan hindi naman ito binabasa.
Sa kabuuan ay binugyang-tuon ni Dr. Ricardo Nolasco at ng naging tagapagtalakay na si Nicolas Gaba Jr., ang tunay na esensiya ng House Bill 162 lalo na sa pagnanais na maitaas ang antas ng literasiya sa bansa na maituturing na lugmok na rin.

PANAYAM KAY DR. RICARDO NOLASCO
inihanda ni Nicolas Gaba Jr. at Marc Paul Coniconde

Dr. Nolasco: may kopya na ba kayo?
Tagapagpanayam: Nabasa nap o naming… pero background pa lang po…
Dr. Nolasco: so ibibigay naming ‘yong… we’ll give you a copy, pero ‘yon ‘yong kauna-unahang bill na ipinayl sa kongreso na nagtataguyod ng mother language… so, bill ‘yon ngayon, even befor na mapasa ‘yon ipinatutpad na ng DepEd so ang plano kasi they can… ‘yong DepEd, mismong sinasabi na naming na pinakamalapit doo sa ipinapatupad nilang uri ng…
Tagapagpanayam: Ano-ano ang mga elemento o bagay na isinaalang-alang niyo sa pagbuo ng batas na ito?

Dr. Nolasco: ‘yong isinaalang-alang wala naming ibang pupuntahan talaga ‘yan e kung hindi ‘yon ‘yong lahat ng mga research dito sa bansa at sa international research ‘yong pinapakita kung gusto natin matuto ‘yong mga  bata , kailangan magsimulan natin doon sa  wikang naiintindhan nila. first langaunge

Tagapagpanayam: first language?

Dr. Nolasco: oo, pero ‘yong ung 1st language na ‘yun ay may apat na ibig sabihin ‘yong wika na  una nilang natutuhan ung wika na gusto nilang makilala., at  gustong makilala sila ng iba , ‘yong wika na alam nila no , the one knows best , no at saka ung the one uses most so ung batayan natin ng first language

Tagapagpanayam: so kung ako po ay taga-Mindoro, ako po ay mag-aaral, ‘yong gamit ang iyong wika ng mga Mangyan?

Dr. Nolasco: hindi, ‘yong wika na ginagamit ng community mo, hindi ka naman Mangyan e pero may mga lugar na may mga Mangyan katulad ng imperyor no, katulad ng sa, south okay, sa lugar nila… nila Anton Pospa, okay, Bulalakaw, e… ‘yon nga ‘yan’yon yon.

Tagapagpanayam: ano ang kalagayan ng edukasyon ditto sa Pilipinas nang isulong ng mga mambabatas partikular si Kinatawan Gunigundo ang mga panukalang ito?

Dr. Nolasco: e masama… talagang napakasama, walang natutuhan ‘yong mga bata, may 20 million na mga estudyante out of… out of… tapos 20 million ng mga Pilipino, between the ages of 10-64 hindi nauunawaan ‘yong kanilang binabasa…
so lahat ng isinaalang-alang para Makita kung papaano lutasin ‘yong napakalaking problema ng illiteracy ditto sa ating bansa at ang isa nga doon no… ay ‘yong mother tongue language education… kasi ‘yong kasalukuyang a… patakaran sa bilingual na edikasyon ay sumasalungat sa pinaka-elementarya na… elementary… principles… na starting where learners are so what they already know at a… weird ‘yng bilingual policy sapagkat itinataguyod nito ‘yong pagtuturo ng dalawang L2 sa ibang languages…

Tagapagpanayam: …ano po?

Dr. Nolasco: Filipino at saka Ingles

Tagapagpanayam: ang L1… diyalekto?

Dr. Nolasco: hindi, pag sinabing wika… a… may 170 languages sa buong Pilipinas… 170 na ‘yong mayroong pinakmalaki pa rin in terms of
… marunong ng Tagalog as a second language na lang, kung hindi talagang second language ‘yong Filipino or ‘yong Tagalog… Tagalog at saka Filipino… they belong to the same language… huwag kayong magpapaniwal diyan sa nagsasabi na iba’yong Tagalog sa Filipino

Tagapagpanayam: Ano po ba ang layunin nito?

Dr. Nolasco: kasi ang dahilan kung bakit pinayl yong 162 na yon para sagkaan yong tangkang ng grupo nina gullas na isalaksak yong wikang ingkes sa lalamunan ng mga mamamayang Filipino yon yong dahilan at naging matagumpay yan pero wala ktayong ilusyon na mapagtitibay yan ng kongreso mas ok na sa atin na manatailing wlala munang patakarang pangwika hanggang sa kumakalap tayo at lumilikom tay ng karanasan sa pagtuturo nsa unang wika at magawa natin yong mga materyales tungkol ditto matagal pa to mga 10 tao n bago magkaroon ng epekto yong sinasabi nating itong bagong paradigm na ito

Tagapagpanayam: ano po ba itong tinatawag na MOI?

Dr. Nolasco: ito ‘yong susi para magkaroon ng pagkakaunawaan sa classroom kaya hindi nagkakaroon ng pagkakaintindihan at nagiging sagabal ‘yong medium of instruction sa pagtuturo sa pagkatuto at a… ang isa sa pangunahing dahilan kung bakit hindi nagagaga ng mga bata ‘yong kaalaman sa siyensiya, matematika, sa agham panlipunan ay dahil sa isapin a pangwika…

Tagapagpanayam: Ang mga batas na House Bill No 5814 at House Bill No. 162 ay kapwa wika ang pinagtutuunan ng pansin o kapwa wika ang pokus sa isa’t isa, ano ang kanilang naging batayan sa pagpili ng wika na gagamitin sa pagtuturo partikular sa House Bill 162 ay Wikang Filipino?

Dr. Nolasco: yong an okay gullas walang batayan yon walang batayan  sa research  sumsaslungat nga yon sa pananaliksik yong kay magi ang tumutugma sa internatonal at national research at matagal ng snasabi yan noh sa science international and mathematics and science study napatunayan nila na kung saan yong wika ng examine ay kapareho ng wika sa yatanan ay mataas ang nakukuhang marka ng mga estudyante kapag hindi at kapag ang ginagamit ay isang 2nd language o yong hindi wika ng tahanan mababa yong marking nakukuha nila e lahok tayo nang lahok dun nh e lagi tayong nasa 3rd to the last 4th to the last sa bottom 5 tayo…

Tagapagpanayam: Paano ang naging implementasyon ng batas na ito?

Dr. Nolasco: wala pa namang batas e. ang sinasabi ko yong sa panahon ni GMA nakonbinse din naming sila na ipatupad yong Dept order 74 series 2009 so ngayon pinaplano nila na imain etreme nila na ito sa grade 1 sa darating na 2012 June sa ilalim ng 2012 kurikulum

Tagapagpanayam: Ano po ba ‘yong K-12? Mayroon na po ba kayong background hinggil dito?

Dr. Nolasco: oo… ayon sa DepEd Department Order No. 74 ito yong magiging medium ng pagtuturo mula preschool hanggang sa atleast grade 3 pero yong kasalukuyang pagkakabuo ng k-12 sang-ayon lang ang deped na gagamitin ito hanggang grade 3 samakatuwid may pagkareaksyunaryo yong ganyang hakbang dahil kung ghanggang grade 3 lang yan gamit sa pagtuturo walang epekto hindi makaktulong yan sa pagpapataas ng antas ng kaalaman at literasiya dito sa ating bayan

Tagapagpanayam: sa palagay niyo po ba mga anong taon…

Dr. Nolasco: dapat from 6-8 yrs yon yong pinakaoptimum

Tagapagpanayam: May mga nadsasabi po kasi na karamihan umano sa doon sa mga textbook natin ay nakasulat sa English na siyang magiging batayan sana, ano po ‘yong reaction niyo hinggil dito?

Dr. Nolasco: hindi natin kailangang ng textbook e yong lahat ng textbook na nasa English
… kahit na doon sa Tagalog , one of the most hated subjects ‘yong Tagalog at Agham Panlipunan dahil sa paraan ng pagtuturo nila so at the end hindi lang yon…
Tagapagpanayam: Ano po ang inyong masasabi doon sa mga pamantasan na nagpapatupad ng elish speaking policy?

Dr. Nolasco: e di magpi-fail sila mabibigo sila gaya ng nabigo yong panahon ng mga amerikabnop hanggang sa kasalukuyan yong naglalagay ng english speaking schools ay paglabag sa karapatang pangwika ng mamayan so ang hated dapat ay… dapat nga may nagpapapayul diyan sa may commission on human rights dun sa mga eskwelahan na gumagawa nun

pero nagbabago rin yong timpla nila ngayon at humihina na ngayon yong mga nagiging pro English kasi nakikita nila unti unti na mas mallalim at mas malawak ang nagiging kaalaman ng mga bata kapag yong unang wika nnila ang gagamitin

kahit na sa teknolohiya…

so kailangan may panahon pa para kailangan malalim nilang masapol yong mga kadahilanan sa pagbabagong ito sa orasa na hindi natin makumbinsi ang mga teacher noh ay hindi magiging ganap at hindi magiging lubusan yong pagtangkilik sa bagong programang ito ikalawa kailangan makuha din nating  at makunsbinsi makuha yong mga magulang  at yong mga magulang napakaimportananteng salik ito upang maging gganap ang pagkakasakatuparan ng bagong patakarang pangwikang ito

Tagapagtalakay: sir pakilinaw po ang bilingfualism at multilingualism

Dr. Nolasco: yong bilingualism ang ano lang ha sa interpretasyon natin sa ibang bansa kasi pag bilingual education  ang unang wika ang unang wika ang  yong ginagamit tapos may isang language of wider communication pero ditto   ang ginamit natin hindi 1st language kung hindi 2 second languages yong Filipino at English

oo sabay na ginagamit ginagawang sukatan yan sa literacy ok o ngayon kung hindi ka matatag sa wikang Filipino magiging sagabal yon ganon din sa English.

Lunes, Hulyo 25, 2011

Ang SONA ni Pangulong Noynoy Aquino sa Ikalawang Pagkakataon

Noynoy Aquino SONA 2011: Full Transcript of Speech

July 25, 2011, Batasan Pambansa Complex, Quezon City


Senate President Juan Ponce Enrile; Speaker Feliciano Belmonte; Bise Presidente Jejomar Binay; mga dating Pangulong Fidel Valdez Ramos at Joseph Ejercito Estrada; Chief Justice Renato Corona at ang ating mga kagalang-galang na mahistrado ng Korte Suprema; mga kagalang-galang na kasapi ng diplomatic corps; mga butihing miyembro ng Kamara de Representante at ng Senado; mga Local Government officials; mga miyembro ng ating Gabinete; mga unipormadong kasapi ng militar at kapulisan; mga kapwa ko nagseserbisyo sa taumbayan;

At sa mga minamahal kong kababayan, ang aking butihing mga boss:

Humarap po ako sa inyo noong aking inagurasyon at sinabing: Walang wang-wang sa ating administrasyon. At ngayon, patuloy nating itinitigil ito. Naging hudyat at sagisag po ito ng pagbabago, hindi lamang sa kalsada, kundi pati na rin sa kaisipan sa lipunan.

Sa matagal na panahon, naging simbolo ng pang-aabuso ang wang-wang. Dati, kung makapag-counterflow ang mga opisyal ng pamahalaan, para bang oras lang nila ang mahalaga. Imbes na maglingkod-bayan, para bang sila ang naging hari ng bayan. Kung maka-asta ang kanilang mga padrino’t alipores, akala mo’y kung sinong maharlika kung humawi ng kalsada; walang pakialam sa mga napipilitang tumabi at napag-iiwanan. Ang mga dapat naglilingkod ang siya pang nang-aapi. Ang panlalamang matapos mangakong maglingkod—iyan po ang utak wang-wang.

Wala silang karapatang gawin ito. Ayon sa batas, tanging ang Presidente, Bise Presidente, Senate President, House Speaker, Chief Justice, at pulis, bumbero, at ambulansya lang ang awtorisadong gumamit ng wangwang para sa kanilang mga opisyal na lakad. Kung sa trapiko nga ay di masunod ang batas, paano pa kaya sa mga bagay na mas malaki ang makukuha, tulad ng sa mga proyektong pinopondohan ng kaban ng bayan?

Kayo po ba gusto ninyong makulong ang lahat ng tiwali? Ako rin. Gusto ba ninyong matanggal ang wang-wang, hindi lamang sa kalsada, kundi sa kaisipang nagdulot ng baluktot na sistema na pagkatagal-tagal na nating pinagtiisan? Ako rin. Gusto po ba ninyong mabigyan ng patas na pagkakataon ang lahat na umasenso? Ako rin.

Narito po ang halimbawa ng resulta ng ating kampanya kontra wang-wang sa sistema. Nitong taong ito, taumbayan na mismo ang nagsabi, nabawasan ang nagugutom sa kanila. Mula 20.5% na self-rated hunger noong Marso, bumaba na ito sa 15.1% nitong Hunyo, katumbas ng isang milyong pamilyang Pilipinong nagugutom dati, pero ngayon ay nakakakain na nang tama kada araw.

Sa larangan po ng negosyo, sino ba ang nag-akalang pitong ulit nating malalampasan ang all-time-high ng stock market? Ang dating 4,000 index na inaakalang hindi maaabot, o kung maabot man ay pansamantala lang, ngayon, pangkaraniwan nang hinihigitan.

Kung dati napako na ang bansa sa mababang credit ratings, itinaas ng Moody’s, Standard and Poors, Fitch, at Japan Credit Ratings Agency ang ating ranking, bilang pagkilala sa ating tamang paggugol ng pondo at sa malikhain nating pananalapi. Ang mataas na credit rating, magpapababa ng interes sa perang inuutang natin. Kumpara sa unang apat na buwan ng nakaraang taon, mas malaki po ng 23 billion pesos ang natipid nating interest payments mula Enero hanggang Abril ng 2011. Maaari na po nitong sagutin ang dalawang milyon at tatlongdaan libong benepisyaryo ng CCT hanggang sa katapusan ng 2011.

Paalala ko lang po, sa siyam at kalahating taon bago tayo maitalaga sa puwesto, iisang beses lang tayong nakatikim ng ratings upgrade, at anim na beses pang na-downgrade ng iba’t ibang ratings agency. Sa isang taon pa lang po natin, apat na beses na tayong nabigyan ng upgrade. Alam naman po natin na hindi madaling ma-upgrade sa panahon ngayon. Itong mga ratings agency, nabatikos na mali raw ang payo bago magkakrisis sa Amerika, kaya ngayon ay mas makunat na sila sa pagbibigay ng magandang ratings, at nakikita nga natin ito sa sunud-sunod na pag-downgrade sa ibang bansa. Pero tayo po, inupgrade pa nila. Sang-ayon silang lahat: gumanda at lalo pang gaganda ang ekonomiya ng Pilipinas. Isang hakbang na lang po, aabot na tayo sa investment grade, at wala pong tigil ang ating economic team upang tuluyan na tayong makaarangkada.

At may mabubuting balita pa pong parating. Dahil wala nang wang-wang sa DOE, muling nabuhay ang kumpiyansa ng mga namumuhunan sa ating energy sector. Patunay dito ang isandaan at apatnapung kumpanya na nakahandang tumaya sa eksplorasyon at pagpapalakas ng ating oil at natural gas resources. Sa huling energy contracting round noong 2006, tatlumpu’t lima lang po ang nakilahok. Nitong Biyernes lamang po, nilagdaan na ang panibagong kasunduan para sa isang bagong power plant sa Luzon grid upang pagdating ng 2014, may mas mura at mas maaasahang pagmumulan ng enerhiya ang bansa.

May kumpiyansa, may pag-asa, at tinutupad po natin ang ating mga pangako. Naaalala ko nga po ang babaeng nakausap ko nang ako’y unang nagha-house-to house campaign. Ang kaniyang hinaing: “Miski sino naman ang manalo, pare-pareho lang ang kahihinatnan. Mahirap ako noong sila ay nangangampanya; mahirap ako habang nakaupo sila, at mahirap pa rin ako pag nagretiro na sila.” Sa madaling salita, ang hinaing po ng marami, “Walang pakialam ang mga pinuno namin kahapon, wala silang pakialam ngayon. Bukas, wala pa rin silang pakialam.”

Di po ba’t may katuwiran naman siya sa pagsasabi nito, dahil sa pagwawang-wang sa mga ahensya ng gobyerno? Wang-wang po ang pagbili ng helicopter sa presyong brand new, pero iyon pala ay gamit na gamit na. Wang-wang ang milyun-milyong pabuya na tinanggap ng mga opisyal ng GOCC, tulad ng sa Philippine National Construction Corporation, gayong hindi naman sila nakapaghandog ng disenteng serbisyo, at ibinaon pa sa utang ang kanilang mga ahensya. Bago sila bumaba sa puwesto, dalawandaan, tatlumpu’t dalawang milyong piso po ang inomento ng dating pamunuan ng PNCC sa kanilang sarili. 2007 pa lang po, wala na silang prangkisa; lahat ng kikitain, dapat diretso na sa pambansang gobyerno. Hindi na nga nag-abot ng kita, sinamantala pa ang puwesto. Ang bonus nila mula 2005 hanggang 2009, dinoble pa nila sa unang anim na buwan ng 2010. Ibinaon na nga po nila sa bilyun-bilyong pisong utang ang kanilang tanggapan, nasikmura pa nilang magbigay ng midnight bonus sa sarili.

Para po pigilan ang pagwang-wang sa kaban ng bayan, sinuyod at sinuri natin ang mga programa. Dalawang magkasunod na taon na po nating ipinatutupad ang zero-based budgeting, na nagsisilbing kalasag sa walang-saysay na paggastos.

Sa Laguna Lake po, magtatanggal nga ng 12 million cubic meters sa dredging, pero pagkatapos ng tatlong taon, garantisado naman itong babalik. 18.7 billion pesos ang magiging utang natin para lang maglaro ng putik. Hindi pa bayad ang utang, nag-expire na ang pakinabang. Pinigilan po natin iyan. Ang food-for-school program na bara-bara lang ang paghahanap ng benepisyaryo, at iba pang inisyatibang pinondohan ngunit walang pinatunguhan—binura na natin sa budget upang ang pera namang nalibre, ay mailaan sa mga proyektong totoong may silbi.

Ang budget po ang pinakamalinaw na pagsasabuhay ng ating tuwid na landas. Ang aking pahiwatig sa lahat ng gusto pang ilihis tayo rito: Kung mang-aagrabyado ka lang ng mahirap, huwag ka nang magtangka. Kung sarili mo lang ang papayamanin mo, huwag ka nang magtangka. Kung hindi iyan para sa Pilipino, huwag ka nang magtangka.

Sana masabi na natin na tapos na ang utak wang-wang, pero nakikita po natin ang latak ng ganitong kaisipan na pilit bumubulahaw sa aliwalas ng ating biyahe sa tuwid na landas.

Mukhang marami rin po kasi ang nagwawang-wang sa pribadong sektor. Ayon sa BIR, mayroon tayong halos 1.7 million na self-employed at professional tax payers gaya ng mga abogado, doktor, negosyante na nagbayad lamang, sa suma total, ng 9.8 billion pesos noong 2010. 5,783 pesos lang ang ibinayad na income tax ng bawat isa sa kanila—ang ibig sabihin, kung totoo po ito, ang kabuuang kita nila ay umaabot lang ng 8,500 pesos lamang kada buwan. Mababa pa sa minimum wage. Naman.

Nakikita naman po ninyong napupunta na sa tama ang buwis ninyo, kaya wala na pong dahilan upang iwasan natin ang pagbabayad. Nananawagan po ako sa inyo: Hindi lang po gobyerno, kundi kapwa natin Pilipino ang pinagkakaitan sa hindi pagbabayad ng tamang buwis.

Pinananagot at pananagutin po natin ang wang-wang saanmang sulok ng gobyerno. Ang masakit, hanggang sa mga araw pong ito, may sumusubok pa ring makalusot. Mayroon nga pong isang distrito sa Region 4B, may proyektong gagastusan ng 300 million pesos. Kaso hanggang 50 million pesos lang ang puwedeng aprubahan ng district engineer.

Kaya naisip nilang ichop-chop ang proyekto para di lumampas sa 50 million pesos ang halaga, at di na umabot sa regional at central office ang mga papeles. Kani-kaniyang diskarte, kani-kaniyang kaharian ang nadatnan nating situwasyon sa DPWH. Sinubukan nilang ipagpatuloy ang nakasanayan na nila. Kadalasan, dahil sa lump-sum na pagbibigay ng pondo, wala nang tanung-tanong kung ano ang plano at detalye ng proyekto. Miski yata bahay ng gagamba ang ipapatayo, bibigyan ng pondo, basta may padrino.

Hindi ito pinalusot ni Secretary Babes Singson. Tinanggal na niya sa puwesto ang district engineer. Pinigilan din po ang pag-award ng proyektong ito para busisiin kung ano pang magic ang nangyari. Masusi na ring iniimbestigahan lahat ng nagkuntsabahan. Ang mga kontratistang mapatunayang nakipagsabwatan para mag-tongpats sa mga proyekto, ibablack-list natin.

Tingnan nga po ninyo ang idinulot na perhuwisyo ng pagwawang-wang sa sistema: Tuloy ang pagdusa ng mamamayang dapat nakikinabang na sa proyekto ng bayan.

Hindi lang po iyan sa region 4B nadiskubre. Ngunit natigil na po ito dahil hindi na padrino kundi tamang proseso ang naghahari sa DPWH. Hindi na puwedeng walang work program; kailangang magpakita ng pinag-isipang plano para hindi magkasalungat ang pagsasagawa ng mga proyekto. Malinis at hayag na ang bidding, at pantay na ang pagkakataon sa pagpasok ng mga kontratista.

Sa sistemang pinaiiral ngayon sa DPWH, nakatipid na tayo ng dalawa’t kalahating bilyong piso, at umaasa tayo na aabot pa sa anim hanggang pitong bilyong piso ang matitipid sa taon na ito. Ang pinakamahalaga po, nakakaasa na tayo sa mga kalsadang matino, hindi ‘yung maambunan lang ay lulundo o mabibiyak agad. Paniwala natin dati, imposibleng maitama ng DPWH ang sistema nila. Hindi lang po ito posible; sa unang taon pa lamang, ginagawa na natin ito.

Kahit po sa mga bukirin, may mga nagwawang-wang din. Bago tayo maupo noong 2010, nag-angkat ang bansa ng 2.3 million metric tons ng bigas. 1.3 million metric tons lamang ang kailangan nating angkatin, ngunit pinasobrahan pa nila ito ng isang milyon. Dahil nga sobra-sobra ang inangkat, kinailangan pa nating gumastos muli sa mga bodegang pagtatambakan lang naman ng barko-barkong bigas.

Ilang taon bang walang saysay na pinasobrahan ang bigas na inaangkat? Dahil dito, umiral ang pag-iisip na habambuhay na tayong aangkat ng bigas. Ang akala ng marami, wala na talaga tayong magagawa.

Ngunit sa loob lamang ng isang taon, pinatunayan nating mali sila. Ngayon, ang dating 1.3 million metric tons na kakulangan natin sa bigas, halos nangalahati na; 660,000 metric tons na lang po ang kailangan nating angkatin. Kahit dagdagan pa natin iyan ng panangga laban sa sakuna at gawing 860,000 metric tons—na ginagawa na nga po natin—mas mababa pa rin ito sa tinatayang taunang kakulangan na 1.3 million metric tons.

At hindi po buwenas lang ang nangyaring pag-angat ng ating rice productivity. Bunga po ito ng matinong pamamalakad: ng paggamit ng maiinam na klase ng binhi, at masusi at epektibong paggastos para sa irigasyon. Nito nga pong nakaraang taon, labing-isang libo, animnaraan at labing-isang bagong ektarya ng bukirin ang napatubigan natin. Dagdag pa iyan sa halos dalawandaan at labindalawang libong ektarya na nakumpuni o nabigyang muli ng irigasyon matapos ang panahon ng pagkakatiwangwang. Ang resulta: umangat ng 15.6% ang inani nating palay noong nakaraang taon.

Ang gusto nating mangyari: Una, hindi tayo aangkat ng hindi kailangan, para lang punan ang bulsa ng mga gustong magsariling-diskarte ng kita sa agrikultura. Ikalawa: Ayaw na nating umasa sa pag-angkat; ang isasaing ni Juan dela Cruz, dito ipupunla, dito aanihin, dito bibilhin.

Balikan din po natin ang dinatnang kalagayan ng ating mga kawal at kapulisan. Labingtatlong libong piso po ang karaniwang suweldo ng isang PO1 sa Metro Manila. Apat na libong piso daw rito ang napupunta sa upa ng bahay. Tila tama nga po na isang-katlo ng kanilang sahod diretso na sa upa. Isang-katlo pa nito, para naman sa pagkain. At ang natitirang isang-katlo, para sa kuryente, tubig, pamasahe, pampaaral sa anak, gamot sakaling may magkasakit, at iba pa. Maganda na nga po kung tumabla ang kita niya sa gastusin. Kapag naman kinapos, malamang sa five-six po sila lalapit. At kapag nagpatung-patong ang interes ng utang nila, makatanggi kaya sila sa tuksong dumelihensya?

Kaya ang ipinangako nating pabahay nitong Pebrero, ngayong Hulyo ay tinutupad na. Nakapag-abot na po tayo ng apat na libong Certificate of Entitlement to Lot Allocation sa magigiting nating kawal at pulis. Bahagi pa lang po ito ng target nating kabuuang dalawampu’t isang libo at walong daang bahay sa pagtatapos ng taong ito. Ang dating apatnalibong ibinabayad para sa upa kada buwan, ngayon, dalawandaang piso na lang, para pa sa bahay na pagmamay-ari talaga nila. Ang dating nalalagas na halaga na pambayad sa buwanang renta, maaari nang igugol para sa ibang gastusin.

Mayroon pa raw pong mahigit isang libong bahay na natitira, kaya po sa mga pulis at sundalo nating di pa nakakapagpasa ng papeles, last call na po para sa batch na ito. Pero huwag po kayong mag-alala, sa susunod na taon, lalawak pa ang ating pabahay, at hindi lang pulis at kawal sa Luzon ang makikinabang. Inihahanda na ng NHA ang lupang patatayuan sa Visayas at Mindanao, para sa susunod na taon, makapagpatayo na tayo ng mga bahay doon. Sa ating mga kawani ng Bureau of Jail Management and Penology at Bureau of Fire Protection, may good news po ako: kasama na po kayo rito.

Kung seguridad na rin lang po ang ating pag-uusapan, di ba’t karugtong din nito ang ating pambansang dangal? Dati, hindi man lang natin makuhang pumalag tuwing may sisindak sa atin sa loob mismo ng ating bakuran. Malinaw ang pahiwatig natin ngayon sa buong mundo: Ang sa Pilipinas ay sa Pilipinas; kapag tumapak ka sa Recto Bank, para ka na ring tumapak sa Recto Avenue.

Tama nga po kaya ang kuwento tungkol sa isang stand-off noong araw? Tinapatan daw ang mga marino natin ng kanyon. Ang ginawa nila, pumutol ng puno ng niyog, pininturahan ito ng itim, saka itinutok sa kalaban. Tapos na po ang panahong iyan. Parating na ang mga capability upgrade at modernization ng mga kagamitan ng ating Sandatahang Lakas. Literal na pong naglalakbay sa karagatan papunta rito ang kauna-unahan nating Hamilton Class Cutter, isang mas modernong barko na magagamit natin para mabantayan ang ating mga baybayin. Maaari pa po tayong makakuha ng mga barkong tulad nito. Idadagdag iyan sa kukunin na nating mga helicopter, patrol craft, at sandata na bultong bibilhin ng AFP, PNP, at DOJ upang makakuha ng malaking diskuwento. Lahat po ito, makakamtan sa matinong pamamahala; mabibili sa tamang presyo, nang walang kailangang ipadulas kung kani-kanino.

Wala tayong balak mang-away, pero kailangan ding mabatid ng mundo na handa tayong ipagtanggol ang atin. Pinag-aaralan na rin po natin ang pag-angat ng kaso sa West Philippine Sea sa International Tribunal for the Law of the Sea, upang masigurong sa mga susunod na pagkakataon ay hinahon at pagtitimpi ang maghahari tuwing may alitan sa teritoryo.

Alam ko pong magbubunga ang pag-aarugang ipinapamalas natin sa mga lingkod-bayan na nakatutok sa ating seguridad. Mantakin po ninyo: sa unang anim na buwan ng 2010, umabot sa isanlibo at sampung (1,010) kotse at motorsiklo ang nanakaw. Ikumpara po natin iyan sa apatnaraan at animnapung (460) kotse at motorsiklong nanakaw mula Enero hanggang Hunyo ng taong ito. Ang laki po ng naibawas. Malas ko lang po siguro na ‘yung isa o dalawang kaso ng carnapping ang nai-heheadline, at hindi ang pagbawas sa mga insidente nito o ang mas mataas na porsyento ng mga nanakaw na kotse na naibalik sa may-ari.

Isa pa pong halimbawa ng pagbabagong tinatamasa natin: Mayo ng 2003 nang lagdaan ang Anti-Trafficking in Persons Act, pero dahil hindi sineryoso ng estado ang pagpapatupad nito, dalawampu’t siyam na indibiduwal lamang ang nahatulan sa loob ng pitong taon. Nalagpasan na po natin iyan, dahil umabot na sa tatlumpu’t isang human traffickers ang nahatulan sa ating administrasyon. Ito na po siguro ang sinasabing “sea change” ni Secretary of State Hillary Clinton ng Amerika. Dahil dito, natanggal na tayo sa Tier 2 Watchlist ng Trafficking in Persons Report nila. Kung hindi tayo natanggal sa watchlist na ito, siguradong napurnada pa ang mga grant na maaari nating makuha mula sa Millenium Challenge Corporation at iba pa.

Dumako po tayo sa trabaho. Dagdag-trabaho ang unang panata natin sa Pilipino. Ang 8% na unemployment rate noong Abril ng nakaraang taon, naibaba na sa 7.2% nitong Abril ng 2011. Tandaan po natin: moving target ang nasa hanay ng ating unemployed, dahil taun-taon ay may mga bagong graduate na naghahanap ng trabaho. Nito nga pong huling taon, nadagdag pa sa bilang nila ang libu-libong hawi boys, tagasabit ng banderitas, at iba pang mga Pilipinong kumuha ng pansamantalang kabuhayan mula sa eleksyon. Ang resulta po natin: Isang milyon at apatnaraang libong trabahong nalikha nitong nakaraang taon.

Dati, nakapako sa pangingibang-bansa ang ambisyon ng mga Pilipino. Ngayon, may pagpipilian na siyang trabaho, at hangga’t tinatapatan niya ng sipag at determinasyon ang kanyang pangangarap, tiyak na maaabot niya ito.

Malaki pa po ang puwedeng madagdag sa trabahong nalilikha sa ating bansa. Ayon pa lang po sa website nating Philjobnet, may limampung libong trabahong hindi napupunan kada buwan dahil hindi tugma ang kailangan ng mga kumpanya sa kakayahan at kaalaman ng mga naghahanap ng trabaho. Hindi po natin hahayaang masayang ang pagkakataong ito; ngayon pa lang, nagtatagpo na ang kaisipan ng DOLE, CHED, TESDA, at DEPED upang tugunan ang isyu ng job mismatch. Susuriin ang mga curriculum para maituon sa mga industriyang naghahanap ng empleyado, at gagabayan ang mga estudyante sa pagpili ng mga kursong hitik sa bakanteng trabaho.

Ngunit aanhin naman po natin ang mga numerong naghuhudyat ng pag-asenso ng iilan, kung marami pa rin ang napag-iiwanan? Ang unang hakbang: tinukoy natin ang totoong nangangailangan; namuhunan tayo sa pinakamahalaga nating yaman: ang taumbayan. Sa dalawang milyong pamilyang rehistrado sa ating Pantawid Pamilyang Pilipino Program, isang milyon at animnaraang libo na ang nakakatanggap ng benepisyo nito. Sa pagpapakitang-gilas ni Secretary Dinky Soliman, tinatayang may mahigit isandaang libong pamilya ang naiaahon natin mula sa kahirapan kada buwan. Kaya naman mataas ang aking kumpiyansang makukumpleto ang 1.3 million na dagdag na pamilya, mula sa kabuuang 2.3 milyong pamilyang target na benepisyaryo ng CCT bago matapos ang taong ito. At sa compliance rate nito na hindi bababa sa 92%, milyun-milyon na rin po ang inang regular na nagpapacheck-up sa mga health center, ang mga sanggol na napabakunahan, at ang mga batang hindi hinahayaan sa labas ng paaralan.

Simula pa lang po ito, at sa ganitong kalinaw na mga resulta, umaasa ako sa suporta ng bawat Pilipino, lalo na ng lehislatura, sa mungkahi nating salinan pa ng pondo ang Pantawid Pamilyang Pilipino Program. Inaasam po natin na bago matapos ang 2012, tatlong milyong pamilya na ang mabibigyan ng puhunan para sa kanilang kinabukasan.

Binibigyan natin ang mga maralitang pamilyang ito ng pagkakataong makaahon sa buhay, dahil ang pag-asenso nila ay pag-angat rin ng buong bansa. Sino ang tatangkilik sa mga produkto at serbisyo ng mga negosyante, kung isang kahig, isang tuka naman ang mamimili? Kapag may amang kumakapit sa patalim para may kainin ang kanyang pamilya, at siya ay nagnakaw o nangholdap, sino ba ang puwedeng mabiktima ng krimen kundi tayo rin?

Kung ang mga kababayan natin ay walang maayos na pagkain o tahanan, mahina ang kalusugan at may malubhang karamdaman, hindi ba’t tayo rin ang nasa peligrong mahawa sa kanilang kapansanan?

Naglalatag po tayo ng pagbabago upang mas mapatibay ang pundasyon ng maaliwalas na bukas para sa lahat. Halimbawa, sa kalusugan: Di ba’t kapansin-pansin ang pagtaas ng bilang ng mga benepisyaryo ng PhilHealth tuwing maghahalalan? Ngayon, sa pamamagitan ng National Household Targeting System for Poverty Reduction (NHTS-PR), tiniyak natin na ang limang milyon at dalawandaang libong pamilyang Pilipino na nakikinabang sa PhilHealth ay ang talagang mga nangangailangan nito. Malawakang pag-unlad at pag-asenso ng lahat: Iyan po ang panata natin. Walang maiiwan sa tuwid na landas.

Tumungo naman po tayo sa ARMM. Ang dating sistema: Nagbabatuhan lang ng huwad na utang ng loob ang mga baluktot na kandidato. Kapag pambansang halalan, malaya ang nakaupo sa ARMM na imane-obra ang makinarya sa kaniyang rehiyon para matiyak na bokya ang boto ng mga hindi kaalyado. Kapag naman eleksyon sa ARMM at maniningil na ng utang si Mayor o Governor, ang administrasyon naman ang magpapatakbo ng makinarya para manalo ang kanilang kandidato.

Ayon nga po sa naungkat ng COA, sa opisina ng regional governor ng ARMM, mula Enero 2008 hanggang Setyembre 2009, walumpung porsyento ng mga disbursement ang napunta sa mga cash advance na wala namang maayos na paliwanag. Kung hindi nawala ang pondong ito, nakatapos na sana ang isang batang tumawid sa ghost bridge, para pumasok sa ghost school, kung saan tuturuan siya ng ghost teacher. Walang humpay na paghihirap, at walang pag-asa ng pag-asenso.

Gusto nating maranasan ng ARMM ang benepisyo ng tamang pamamahala. Kaya ang solusyon: synchronization. Dahil dito, kailangan nilang tumutok sa kani-kanilang mga kampanya; magiging mas patas ang labanan, at lalabnaw ang command votes. Salamat sa Kongreso at naipasa na ang batas na magsasabay ng halalan sa ARMM sa halalang pambansa.

At bakit po postponement ang kailangan? Sa kagustuhang makabalik sa puwesto, nakahanda ang ilan na ulitin ang nakagawian para manalo. Isipin na lang po ninyo kung pumayag tayo sa kagustuhan ng mga kontra, at itinuloy natin ang eleksyon. Wala po silang ibang gagawin sa loob ng dalawang taon kundi paghandaan ang susunod na halalan at isiksik ang kalokohan nila sa mas maigsing panahon. Habang nananatili sa pwesto ang mga utak wang-wang na opisyal, naiiwan namang nakalubog sa kumunoy ng kawalang-pagasa ang taumbayan.

Wala akong duda sa kahihinatnan ng mga repormang inilatag natin. Hindi po tayo nagbubukambibig lang; may kongkretong resulta ang ating mga paninindigan. Kapag sinabi nating tuwid na daan, may katapat itong kalsada sa Barangay Bagumbayan sa Sta. Maria, Laguna. Kapag sinabi nating malinis na pamamahala, may dadaloy na malinis na tubig sa mga liblib na lugar gaya ng nasa Barangay Poblacion, sa Ferrol, Romblon. Kapag sinabi nating liwanag ng pagbabago, titiyakin nating may liwanag na tatanglaw sa mga pamayanang dati ay nangangapa sa aandap-andap na gasera, gaya ng ginawa natin sa Barangay San Marcos, sa Bunawan, Agusan del Sur. Ganito na ang nangyayari sa marami pang ibang lugar; pinipilit nating ito rin ang mangyari sa kabuuan ng Pilipinas.

Nakatutok na po ang iba’t ibang ahensya ng gobyerno; nag-uugnayan at nagtutulungan sila upang maabot at mapabilis ang mga solusyon sa mga problemang kaytagal nang pinapasan ng bayan.

Di po ba’t may problema tayo sa baha, na alam naman nating dulot ng walang humpay at ilegal na pagputol ng mga puno? Ang dating solusyon: photo-op ng pagtatanim na ang tanging benepisyaryo ay nagpapapoging pulitiko. Nagtanim nga ng puno kontra-baha, pero hindi naman siniguro na mananatiling nakatayo ang mga ito pag-alis nila.


Isa sa mga solusyong pinag-aaralan ay ang gawing kapaki-pakinabang sa mga pamayanan ang pagbabantay ng puno. Bibigyan sila ng binhi ng kape at cacao para itanim at mamunga ng kabuhayan. Habang hinihintay ang ani, makakakuha sila ng stipend upang bantayan naman ang mga punong itinanim laban sa baha. Puwedeng maging benepisyaryo ng programang ito ang mga informal settlers, na ngayon ay nagkukumpulan sa siyudad. Mamumuhunan tayo sa taumbayan, habang namumuhunan din sa kalikasan.

Noon bang isang taon, inisip ninyo na kaya nating gawin ito? Sa ngayon, tinutupad na natin ang ating mga pangako. Bukas makalawa, katotohanan na ang lahat ng ito.

Marami pa pong malikhaing konsepto na inilalapit sa atin. May mosquito trap na pinapatay ang mga kiti-kiti ng lamok, na siguro naman po ay may kinalaman sa halos labing-apat na porsiyentong pagbaba ng insidente ng dengue; may hibla ng niyog na itatapon na sana, pero puwede palang murang solusyon sa mga daanang madaling mabitak; may landslide sensor na magbababala kung tumaas na ang panganib na gumuho ang lupa; may mga kagamitang magbibigay ng senyales kung malapit nang umapaw ang tubig sa mga ilog. Lahat po ito, gawa ng Pilipino.

Pinag-aaralan na rin po ng DOST at UP ang pagkakaroon ng monorail system, para tugunan ang problema sa pangmalawakang transportasyon. Sa malikhaing pag-iisip ng kapwa Pilipino, may pag-asa palang magtayo ng light rail system nang hindi hihigit sa 100 million pesos ang gagastusin kada kilometro. Sa matitipid na pondo, mas mahabang kilometro ng riles ang mailalatag at makaka-abot sa mga lugar na malayo sa sentro ng komersyo. Ang mga dating sumisiksik sa siyudad para maghanap ng trabaho, maaari nang tumira sa malayo, nang hindi pahirapan ang biyahe.

Uulitin ko po: ang mungkahing ito ay galing sa kapwa natin Pilipino, para sa Pilipinas. Naaalala po ba ninyo ang panahon kung kailan ni hindi man lang maabot ng mga pangarap natin ang ganitong mga proyekto? Ngayon, sinasabi ko sa inyo: pinapangarap natin ito, kaya natin ito, gagawin natin ito. Hindi ba tayo nagagalak, Pilipino tayong nabubuhay sa ganitong panahon?

Sa kabila ng lahat ng ito, huwag po sana nating lilimutin: masasayang lang ang lahat ng ating narating kung hindi tuluyang maiwawaksi ang kultura ng korupsyon na dinatnan natin.

Sa mga kapwa ko empleyado ng sambayanan, mula sa tuktok hanggang sa bawat sulok ng burukrasya: Di po ba’t napakarangal na ngayon ang magtrabaho sa gobyerno? Di po ba’t ngayon, sa halip na ikahiya, gusto mo pang isuot ang iyong ID kung sumasakay ka ng bus o jeep papasok sa iyong ahensya? Sasayangin po ba natin ang karangalang kaloob sa atin ng sambayanan?

Iyan din po ang aking panawagan sa ating Local Government Units. Kabilang po ako sa mga sumasang-ayon na kayo ang pinaka-nakakaalam sa pangangailangan ng taumbayan sa inyong mga lungsod at munisipyo. Makakaasa po ang ating mga LGU sa higit na kalayaan at kakayahan, kung makakaasa rin tayong gagamitin ito sa tuwid na paraan, at isasaalang-alang ang kapakanan ng buong sambayanan.

Halimbawa po, may ilang munisipyo na naisipang magbuwis sa mga transmission lines ng kuryente na dadaan sa kanilang mga pook. Magpapasok nga po ng kita sa kanilang lokal na kaban, pero kapalit nito, tataas din ang gastusin ng mas nakararaming Pilipino sa kuryente. Tiwala po akong kaya nating balansehin ang interes ng inyong mga nasasakupan sa interes ng sambayanan.

Kailangan pong manatiling magkatugma ang ating mga programa, dahil ang ikauunlad ng buong bansa ay manganganak din ng resulta sa inyong mga pook. Wakasan na po sana natin ang agendang nakatuon sa susunod na eleksyon lamang, at ang kaisipang isla-isla tayong maihihiwalay ang sariling pagsulong sa pag-unlad ng bansa.



Tayo-tayo rin po ang dapat magtulungan tungo sa kaunlaran. Malaki ang pasasalamat ko sa Kongreso sa pagpapasa ng mga batas ukol sa GOCC Governance, ARMM Synchronization, Lifeline Electricity Rates Extension, Joint Congressional Power Commission Extension, Children and Infants’ Mandatory Immunization, at Women Night Workers.

Noong isang taon nga po, nagpakitang-gilas ang Kongreso sa pagpasa ng budget bago matapos ang taon. Dahil dito, nasimulan agad ang mga proyekto at hindi na inabot ng tag-ulan. Bukas na bukas po, ihahain na namin sa lehislatura ang budget para sa susunod na taon. Umaasa po ako na muli kayong magpapakitang-gilas, upang tuluyan na nating mapitas ang bunga ng mga naitanim nating pagbabago.

Maganda na po ang ating nasimulan. Pero mahalaga pong maalala natin: simula pa lang ito. Marami pa tayong gagawin. Hayaan po ninyong ilatag ko sa Kongreso ang ilan sa mga batas na magpapaigting sa pagtupad ng ating panata sa bayan.

Layon nating bigyan ng kaukulang kompensasyon ang mga biktima ng Martial Law; ang pagkakaloob ng makatarungang pasahod at benepisyo para sa mga kasambahay; at ang pagpapatupad ng isang mas maayos na sistema ng pensyon para sa mga kawal. Sinusuportahan din natin ang pagpapalawak ng sakop ng scholarship na ipinagkakaloob ng DOST sa mahuhusay ngunit kapuspalad na mag-aaral; ang pagtataguyod ng pinaigting na pangkalahatang kalusugan; at ang pangangalaga sa ating kalikasan at sa mga pasilidad na titiyak sa kaligtasan ng mga mamamayan sa oras ng sakuna.

Kabilang din po sa ating agenda ang pagpapalakas ng BuCor, ng NBI, ng NEA, at ng PTV 4, upang sa halip na mapag-iwanan ng kaalaman at panahon, mas maayos nilang magagampanan ang kanilang pagbibigay-serbisyo sa publiko.

Hindi ko po nailagay ang lahat ng gustong magpasali ng kanilang adbokasiya dito sa SONA. Pero kumpleto po ang detalye sa budget at budget message. Sa mga interesado po, pakibasa na lang.

May mga nagsasabing pinepersonal ko raw ang paghahabol sa mga tiwali. Totoo po: Personal talaga sa akin ang paggawa ng tama, at ang pagpapanagot sa mga gumagawa ng mali—sino man sila. At hindi lamang dapat ako ang namemersonal sa usaping ito. Personal dapat ito sa ating lahat, dahil bawat Pilipino ay biktima nito.

Ang mali—gaano katagal man ito nanatili—ay mali pa rin. Hindi puwedeng “Oks lang, wala lang iyan.” Kapag kinalimutan natin ang mga ito, mangyayari lang ulit ang mga kamalian ng nakaraan. Kung hindi magbabayad ang mga nagkasala, parang tayo na rin mismo ang nag-imbita sa mga nagbabalak gumawa ng masama na umulit muli.

Ang totoo nga po, marami pang kalokohan ang nahalungkat natin. Halimbawa, sa PAGCOR: kape. Isang bilyong piso po ang ginastos ng dating pamunuan ng ahensya para sa kape; sa isandaang piso na lang po kada tasa, lalabas na nakakonsumo sila ng sampung milyong tasa. Baka po kahit ngayong iba na ang pamunuan ng PAGCOR ay dilat na dilat pa rin ang mata ng mga uminom ng kapeng ito. Hanapin nga po natin sila, at matanong: nakakatulog pa po ba kayo?

Pagpasok ng bagong Ombudsman na si dating Supreme Court Justice Conchita Carpio-Morales, magkakaroon tayo ng tanod-bayan na hindi magiging tanod-bayad ng mga nagwawang-wang sa pamahalaan. Inaasahan ko nga po na sa taon na ito, masasampahan na ng kaso ang lahat ng nagkuntsabahan sa katiwalian, at naging sanhi ng situwasyong ating inabutan. Tapos na rin po ang panahon kung kailan nagsasampa ang gobyerno ng malalabnaw na kaso. Kapag tayo ang nagsampa, matibay ang ebidensya, malinaw ang testimonya, at siguradong walang lusot ang salarin.

Tutok tayo na ang pagkakamit ng ganap na katarungan ay hindi natatapos sa pagsasakdal kundi sa pagkukulong ng maysala.
Buo ang kumpiyansa ko na tinutupad ng DOJ ang malaki nilang bahagi upang maipiit ang mga salarin, lalo na sa mga kaso ukol sa tax evasion, drug trafficking, human trafficking, smuggling, graft and corruption, at extrajudicial killings.

Wala pong tsamba: ang tapat at mabuting pamamahala ay nanganganak ng mabuti ring resulta. Isipin po ninyo: naipatupad natin ang mga ipinangakong serbisyo ng gobyerno, at nakapaglaan pa ng sapat na pondo para sa mga proyekto nang hindi kinailangang magtaas ng buwis.

Iyan naman po talaga ang plano: siguruhin na patas ang laban; itigil ang panlalamang ng mga makapangyarihan; at tiyakin na ang dating sistema kung saan nakikinabang ang iilan ay magiging bukal ng oportunidad para sa lahat.

Tinutuldukan na po natin ang wang-wang: sa kalsada, sa gobyerno, sa kalakhang lipunan. Ito po ang manganganak ng kumpiyansa na magdadala ng negosyo; ito rin ang sisiguro na ang pondo ng taumbayan ay mapupunta sa dapat nitong kalagyan: Imprastruktura na titiyak sa tuluyang pag-angat ng ekonomiya at pagmumulan ng trabaho, at serbisyong panlipunan na sisigurong walang mapag-iiwanan. Bubukas ang marami pang pintuang pangkabuhayan sa pamamagitan ng turismo; sisiguruhing hindi magugutom ang Pilipino sa pagpapalakas ng agrikultura. Ang mga dating kinakaligtaan, bibigyang-puhunan ang kinabukasan.

Magbubunsod ito ng siklo kung saan tiyak na may pupuno sa mga nalilikhang trabaho, at may mga konsumer na lalong magpapalago sa mga negosyo.

Batid ko po na hanggang ngayon ay may kakaunti pang nagrereklamo sa ating estilo ng pamamahala. Nakita po ninyo ang aming estilo, at ang kaakibat nitong resulta. Nakita po ninyo ang estilo nila, at kung saan tayo nito dinala. Sa mga taong bukas ang mata, maliwanag kung saan ang tama.

Ngayong tayo na ang nagtitimon sa gobyerno, malinaw ang direksyong tinatahak ng ating bayan. Isang bansa kung saan ang pagkakataon ay abot-kamay; kung saan ang mga nangangailangan ay sinasaklolohan; kung saan may saysay ang bawat patak ng pawis, bawat sandali ng pagtitiis, at bawat butil ng hinagpis na dinaanan natin. Kung may gawin kang mabuti, may babalik sa iyong mabuti. At kung may gawin kang masama, tiyak na mananagot ka.

Naaalala ko nga po ang isang ginang na lumapit sa akin noong kampanya; ang babala niya, “Noy, mag-iingat ka, marami kang kinakabangga.”

Tama po ang sabi niya: Tao po akong may agam-agam din. Pero wala po akong alinlangang tumahak sa tuwid na daan: Buo ang loob ko dahil alam kong nasa likod ko kayo.

Salamat po sa mga pari at obispo na masinsinang nakikipagdiyalogo sa atin, katulad nina Cardinal Rosales at Vidal. Di naman po kami ganoong kalapit ni Cardinal Rosales, pero naniniwala akong ibinuhos niya ang lahat para mabawasan ang hindi pinagkakaunawaan ng gobyerno at simbahan. Sa paghahalal kay Archbishop Palma, tagapagtanggol ng karapatang pantao at kalikasan, lalo pong tumibay ang aking kumpiyansang ugnayan, at hindi bangayan, ang mabubuo sa pagitan ng estado at simbahan.

Salamat din po sa ating Gabinete, na walang kinikilalang panahon ng tulog o pahinga, maipatupad lang ang pambansang agenda. Special mention po ang PAGASA, na tunay na ngayong nagbibigay ng maaasahang babala.

At sa mga nasasagasaan po natin sa landas ng katapatan at integridad sa pamamahala, ito naman po ang aking masasabi: Pinili ninyo ang landas kung saan naaapi ang sambayanan. Pinili naman namin ang landas na ipagtanggol ang taumbayan. Nasa tama po kami; nasa mali kayo. Sa inyong magbabalik ng pang-aapi sa sambayan, hindi kayo magtatagumpay.



Sa lahat ng mga kasama natin sa tuwid na daan: Kayo ang lumikha ng pagkakataong baguhin ang dinatnan, at gawing mas maganda ang ipapamana natin sa susunod na salinlahi ng mga Pilipino. Kayo pong mga tsuper na pumapasada pa rin; kayong mga guro at estudyanteng pauwi pa lang mula sa klase; kayong patuloy ang paglikha ng mga obrang nagpapaalab sa apoy ng ating pagka-Pilipino; kayong mga pulis, sundalo, kaminero at bumbero; kayong mga marangal na nagtatrabaho, sa Pilipinas man, sa gitnang dagat, o sa ibang bansa; kayong mga tapat na kasama natin sa gobyerno, anumang probinsya o partido; kayong mga Pilipinong nakikinig sa akin ngayon—kayo po ang lumikha ng pagkakataong ito.

Lumikha po kayo ng gobyernong tunay na nagtatrabaho para sa inyo. May limang taon pa tayo para siguruhing hindi na tayo babalik sa dating kalagayan. Hindi tayo magpapadiskaril ngayong napakaganda na ng resulta ng ating sinimulan.

Kapag may nakita tayong butas sa sistema, huwag na po tayo magtangkang lumusot. Huwag na nating daanin sa pakiusap ang madadaan sa pagsisikap. Tama na ang unahan, tama na ang tulakan, tama na ang lamangan, dahil lahat naman po tayo ay makakarating sa minimithi nating kinabukasan.

Tapusin na po natin ang kultura ng negatibismo; iangat natin ang kapwa-Pilipino sa bawat pagkakataon. Bakit po ang iba, ang hilig maghanap ng kung anu-anong pangit sa ating bayan? At napakahirap—parang kasalanan—na magsabi ng maganda? Naalala pa po ba natin noong huling beses tayong pumuri sa kapwa Pilipino?

Itigil na po natin ang paghihilahan pababa. Ang dating industriya ng pintasan na hindi natin maitakwil, iwaksi na po natin. Tuldukan na po natin ang pagiging utak-alimango; puwede bang iangat naman natin ang magaganda nating nagawa?

Kung may nakita kang mabuti, huwag kang magdalawang-isip na purihin ito. Kapag nakita mo ang pulis sa kanto, nagtatrapik nang walang kapote sa ilalim ng ulan, lapitan mo siya at sabihing, “Salamat po.”

Kung magkasakit ka at makita mo ang nars na nag-aruga sa iyo, sa halip na magserbisyo sa dayuhan kapalit ng mas malaking suweldo, sabihin mo, “Salamat po.” Bago ka umuwi galing eskuwela, lapitan mo ang guro mong piniling mamuhunan sa iyong kinabukasan kaysa unahin ang sariling ginhawa; sabihin mo, “Salamat po.” Sa aking guro, Salamat po Ginang Escasa.

Kung makasalubong mo ang iyong kinatawan sa kalsadang dati ay lubak-lubak, at ngayon ay puwede nang daanan nang maaliwalas, lapitan mo siya at sabihing: “Salamat po.”

Kaya po, sa sambayanang Pilipino, ang aking Boss na nagtimon sa atin tungo sa araw na ito: maraming, maraming salamat po sa pagbabagong tinatamasa natin ngayon.

Buhay na buhay na ang Pilipinas at ang Pilipino.

Linggo, Hunyo 19, 2011

Pluma at Papel



Parang ang sarap lasapin 
ang naulanigan
ang mga katagang
iyong bibig mo'y isinilang,
nalilok ang balintataw sa aking isipan
at tila nagdidiwang 
ang aking kalooban.
Magandang tapunan ng tingin 
at pagmasdan
ang mga natala  sa bawat litanya,
Ngunit may nagkukubli pa lang dilim
sa likod ng iyong malaanghel itsura
diwatang postua
... bitbit ay patalim
nakayurak sa akin...
Batid  mo’y hindi sakit ang inuukit
ang iyong minaskarahang hangarin,
Isang signo nagbabadyang wasakin
ang naghihimutok na damdamin.
Pero hindi kami dunong pinagkaitan
para  sa layon mo'y maging sunusunuran,
Hindi namin kailangan ng mga panggalang,
Para lang maranasan ang ganap na paglaya.
Sapat na ang pluma at papel... 
panulat bilang aming sandata,
Upang iahon sa sadlak 
at kamatayang paghihirap...

Hanggang Kailan Ko kayang Maghintay?

Maghihintay ako
hangga't kaya ko
iyan ang pangako ko;
kung 'yun ang gusto mo.
kung ito ang paraan upang matupad
ang ating mga nais.. ang ating mga pangarap. 
Pagmamadali...
sa isip ay iwawaglit pilit
at sa aking pagsuyo
handang harapin ang pagtitiis
gayundin ang paglayo
ng ating mga puso.
Lahat ng ito'y aking kakayanin
lalabanan ang anumang suliranin.
Liwanag na likha ng wagas na pag-ibig
na mula sa ating mga puso
ay matatanaw.
Magsisilang ng apoy... ilalapat sa sulo
sanhi ng lagablab ng ating damdamin.
talang magbibigay liwanag
sa puso kong puno ng bagabag... ng mga paghihirap
dahil sa pangungulila sa iyo..
Ikaw ang katuparan ng pangarap
Ikaw ang aking buhay
at hanggang sa huling sandali
maghihintay ako,
Maghihintay ako
sa iyo Mahal ko.
Hangga't kaya ko...

Ulagang Pag-ibig


Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya
ganoong ikaw babae ang sinuyo
ikaw ang lumuluha ng siya'y lumayo?

Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya 
ganoong ikaw ang kaniyang kasama
iba naman ang iniisip niya?

Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya
ganoong pinaghinta ka
pinaasa sa wala?

Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya 
ibinigay mo na ang lahat
lahat ng iyong pagmamahal
ngunit sa paningin niya'y kulang pa?

Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya
ganoong pinagseselos ka na
ganoong pinaaalis ka na
ganoong sinasaktan ka na
...nakangiti ka pa...

Dunong

Dunong
ni Nicolas Completo Gaba Jr.

“Mas mainam pa ang aging marunong, alam ang tama at ito’y ginagawa. Kaysa sa maging matalino, alam ang tama, hindi ginagawa…”

Pop. Sixer Sitjar

Hindi ko magawang magbitaw ng pasasalamat
sa mga Kastilang sa kitid ng talino sa amin daw ay nagmulat
sa dila ng mga pantas
dunong at karunungan ang bulalas
sa baluktot na sistema ng edukasyon
nasaan ang mabuting hininga
yaong sa baya’y magsusulong
ang mapagkanulong mga salitang anghel
humuhukay… naghehele sa saloobin
na sa sariling baya’y nagpapanggap na alay
ang edukasyon na sana’y magpapatid uhaw
sa mga personang nakikidigma
inalipin ng kamangmangan
binulag ang tama at nasang katotohanan
kaya ang pinangangatawanan hindi wastong katwiran
pinangingibabawan ng palamuting dangal
ang kalingang ipinangangalndakan
sa pagluhod ng araw
banaag ang panlilinlang
wasto ang turingan
ang kamangmangan’y isang kaalipinan
subali’t mas nanaiisin ko ang maging alipin
kung hai’y maling pilosopiya… maling mithiin
ang sa aki’y ipalalasap at padiktang ipangasab.

Huwebes, Hunyo 9, 2011

Elehiya ng Pahimakas

Lubhang kaylupit ng iyong Disyembre
umaalingasaw ang amoy ng kalawang
ng mga baril; nakaungos sa iyo
lalong lumamig ang amihan,
ang luntiang mga damo'y dinilig
ng dugo at luha mula sa busilig
lumuluha; nagluluksa ang taumbayan
sa pagpaslang na nasaksihan
nalagutan ka ng hinanga
nakalayaan nitong aping bayan
ang iyong ipinagdarasal
isang hamon sa kabataan
na ang pag-asa sa kinabukasan
sila ang iyong hinabilinan
sinagot mo ang bugtong
ng kalapastanganan...
tinugtog mo ang sonata
ng paglaban sa kabuktutan
ngunit sa walang dugong
dumdanak na paraan
ang plumang iyong pananggalang
tila talim ng isang kampilan
tinawid mo ang mapanganib
na banwa ng kadkilaan
at nadama ang epidemya ng kasawian
subali't ito ay iyong naungasan
ng iyong mga pagpaparayang
kapwa mo Pilipino ang inaalayan...

*alay sa ika-150 taong kaarawan ni Doktor Rizal